ΠΛΗΡΕΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Ε': Επιστροφή στην Ελλάδα

Ενδιάμεσα η Λήδα επισκεπτόταν την Ελλάδα. Το καλοκαίρι του 1982 επιμελήθηκε τη χορογραφία στη θεατρική παράσταση «Ιππόλυτος» του Εθνικού Θεάτρου για την Επίδαυρο, Στις δύο κάτω φωτογραφίες, στιγμιότυπα από τις πρόβες όπου διακρίνεται ο Στέλιος Μάϊνας.
Με τα χρήματα της αμοιβής της, έφυγε πάλι ταξίδι, για Αφρική και μετά πάλι Ινδία.

Επίσης το 1982, το ελληνικό κοινό είχε την ευκαιρία να δει για πρώτη φορά ινδικό χορό Μπάρατα Νάτυαμ όταν η Λήδα έλαβε μέρος στην τηλεοπτική εκπομπή "Νά η Ευκαιρία", αποσπώντας πολλά κολακευτικά σχόλια από τη Σάσα Ντάριο, τη Ροζίτα Σώκου και τα άλλα μέλη της κριτικής επιτροπής. (Στο κάτω μέρος της σελίδας υπάρχει το βίντεο).

Ακολούθησε η χορογραφία για τις «Τρωάδες» στην παράσταση του Γιάννη Τσαρούχη που παρουσιάστηκε στις Διεθνείς Συναντήσεις Αρχαίου Δράματος των Δελφών τον Ιούνιο του 1985.

Tο 1985 ήταν η χρονιά όπου η Λήδα επέστρεψε στην Ελλάδα. Επέστρεψε, τρόπος του λέγειν, γιατί εκείνα τα χρόνια η ζωή της μοιραζόταν ανάμεσα σε Ελλάδα και Ινδία, όπου περνούσε ακόμη πολλούς μήνες κάθε χρόνο εμβαθύνοντας τις γνώσεις της με τους δασκάλους της..

Τα πρώτα ρεσιτάλ

Με την επιστροφή της λοιπόν, εισήγαγε στη χώρα μας τον ινδικό χορό Μπάρατα Νάτυαμ.
"Όταν ήρθα στην Ελλάδα, μετά από τόσα χρόνια, αισθανόμουν σαν UFO. Πήγα αμέσως στο σπίτι της Σμάρως, στην οδό Αριστοτέλους. Χάρηκε πολύ που με είδε. Είχε μια συγκέντρωση, ήταν εκεί και ο Τσαρούχης, που γύρισε και μου είπε: «Χόρεψε μωρέ!» γιατί γνώριζε ότι ήμουν στην Ινδία και ήταν και αυτός μέντοράς μου. Χόρεψα, και τότε μου είπε: «με αυτό θα ασχοληθείς». Έτσι ξεκίνησα και βρήκα μία ρίζα εδώ".
Ο Γιάννης Τσαρούχης οργάνωσε για τη Λήδα ένα ρεσιτάλ στο πολυτελές διαμέρισμα μιας φίλης του, προσκαλώντας όλη την Αθήνα της κουλτούρας και της διανόησης: παρόντες ο Ρίτσος, ο Μιγάδης, ο πρέσβης της Ινδίας και πολλοί ζωγράφοι.
Ακολούθησε, αμέσως μετά, το πρώτο δημόσιο πια ρεσιτάλ οργανωμένο από την Ινδική Πρεσβεία στο Πολιτιστικό Κέντρο Αθηνών και ένα ακόμη στο υπαίθριο θεατράκι του Πάρκου Ελευθερίας, που προκάλεσε κι αυτό μεγάλο ενδιαφέρον.

Συνέχισε με παραστάσεις και μαθήματα. Ο καλλιτεχνικός κόσμος την αγκάλιασε, οι πρώτοι της μαθητές ήταν καλλιτέχνες και δημοσιογράφοι. Ένα άλλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας και του καλλιτεχνικού κόσμου όμως, την αντιμετώπισε με μεγάλη δυσπιστία, κλειστό στο συνδυασμό τέχνης και φιλοσοφικής σκέψης. Εκεί είδε πόση σημασία έχει για τους άλλους η εικόνα, σε σχέση μ’αυτό που η ίδια ήταν. Γιατί η ίδια δεν είχε ταυτιστεί με την Ινδία, ή με την Αφρική: ούτε άλλαξε θρησκεία, ούτε ξέχασε ποτέ ότι, όσο και να έκανε δικές της ορισμένες έννοιες, πανανθρώπινες, της ανατολικής φιλοσοφίας, το έκανε από τη θέση ενός δυτικού, που δεν ανήκει σε κείνον τον πολιτισμό.

Το Χοροθέατρο Λήδα Shantala

Το 1987 η Λήδα ίδρυσε το «Χοροθέατρο Λήδα Shantala», μέσω του οποίου μεταφέρει σε χοροθεατρική πράξη τις διαπολιτισμικές της έρευνες. Το Χοροθέατρο έχει παρουσιάσει μέχρι στιγμής 14 παραστάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει συνεργαστεί με διακεκριμένους Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες. Οι παραστάσεις αμιγώς κλασικού ινδικού χορού έδωσαν σιγά-σιγά τη θέση τους σε σύνθετα θεάματα, όπου ο Μπάρατα Νάτυαμ συνυπάρχει με το σύγχρονο χορό, και η ίδια η Λήδα όλο και περισσότερο διεκδικεί τον τίτλο μιάς πλήρους ερμηνεύτριας.
Η Λήδα δεν έχασε ποτέ την επαφή της με τις ρίζες του χορού, πραγματοποιώντας κάθε χρόνο ταξίδια τουλάχιστον 2 μηνών στην Ινδία για να ανανεώνει και να εμπλουτίζει τις γνώσεις της και για προσωπική της καλλιέργεια αλλά, και για τις παραστάσεις της, συνεργαζόμενη επί ίσοις όροις πιά με τους πρώην δασκάλους της.

Εκτός από τις πλήρεις θεατρικές παραστάσεις, η Λήδα και οι μαθητές της εμφανίζονται πολύ τακτικά σε κάθε λογής εκδηλώσεις και φεστιβάλ. Επίσης μεγάλος ο αριθμός των παρουσιάσεων Μπάρατα Νάτυαμ με χορευτικά παραδείγματα (lecture-demonstrations), και φυσικά η ετήσια συμμετοχή στην εκδήλωση τέλους έτους του Shantom. (Ααλυτικός κατάλογο στο κάτω μέρος της σελίδας)
Η Ακαδημία Κλασικού Ινδικού Χορού Μπάρατα Νάτυαμ έχει οργανώσει μέχρι στιγμής τρία αρανγκέτραμ (διπλωματικές παραστάσεις) νέων χορευτών που ολοκλήρωσαν τη σπουδή τους και κάνουν τα πρώτα τους επαγγελματικά βήματα.

Θεωρητική έρευνα

Τα τελευταία 30 χρόνια, η θεωρητική έρευνα της Λήδας Shantala έχει επικεντρωθεί στα παρακάτω θέματα, που έχουν παρουσιαστεί σε γραπτές μελέτες αλλά και διαλέξεις.

1- Σχέση της «μουσικής», της αρχαιοελληνικής τέχνης των μουσών, με την ινδική κλασική τέχνη bharata natyam.
Η αρχαιοελληνική «μουσική» αποτελείτο από χορό, μουσική, θέατρο και ποίηση, και παρουσιάζει βαθιές ομοιότητες με τη σανσκριτική τέχνη Natya. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η μούσα Τερψιχόρη μπορούσε να εκφράσει κάθε είδους ιδέα με τις κινήσεις των χεριών της. Αυτή η τέχνη, η «χειρονομία» (=νόμος των χεριών) ήταν ένα πολύπλοκο δακτυλικό αλφάβητο που παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με τις κλασικές ινδικές "Hastas" και "Mudras". Μιά τέχνη που χάθηκε με την έλευση του Χριστιανισμού στην Ελλάδα, παρ’όλο που ορισμένα στοιχεία της επιβιώνουν στις θεατρικές πρακτικές των παραστάσεων αρχαίας τραγωδίας.

2. Αρχαίες ρίζες της χοροθεραπείας στην Ινδία και την Ελλάδα.
Μιά συγκριτική θεώρηση της αρχαιοελληνικής τέχνης της «Μουσικής» και του ινδικού κλασικού χορού Bharata Natyam.
Και οι δύο αυτές τέχνες, που μοιράζονται μιά ολιστική θεώρηση του ανθρώπου, προσφέρονται σήμερα ως δείγματα μιάς τέχνης που σέβεται και τιμά την εξέλιξη του ανθρώπου που πασχίζει μέσα από όλες τις διαδικασίες της ζωής να ανακαλύψει και να βιώσει τον πυρήνα της ύπαρξής του. Ανήκουν, από την ίδια τους τη φύση, και στον τομέα των τεχνών και στον τομέα της ίασης, παρ’όλο που είναι πανάρχαιες, περιλαμβάνουν πολύ σύγχρονες ιδέες όσον αφορά τη φύση της τέχνης ως τρόπου θεραπείας και δρόμου αυτογνωσίας.

Βιβλίο για τον Μπάρατα Νάτυαμ

Ο Πολυχώρος Πολιτισμού και Τεχνών Shantom

To 2003, αποπεράτωσε ένα όνειρο ζωής, το Shantom, τριώροφο υπερσύγχρονο πολιτιστικό κτίριο στο Χαλάνδρι, που στεγάζει πλέον όλες της τις δραστηριότητες και απορροφά όλη της την ενέργεια. Εκεί τα μαθήματα, εκεί οι παραστάσεις, εκεί η οργάνωση σεμιναρίων και εκδηλώσεων. Εκεί φιλοξενείται η Ελληνική Ακαδημία Ινδικού Κλασικού Χορού Μπάρατα Νάτυαμ, η πρώτη και μοναδική επαγγελματική σχολή που παρακολουθεί το μαθητή από τα πρώτα του βήματα ώς το ντεμπούτο του στη σκηνή (arangetram). Όπως λέει η ίδια:

" Το Shantom είναι η συμπύκνωση της ίδιας μου της ζωής, το απαύγασμα όλων μου των εμπειριών, από τις σπουδές, τη δουλειά και τα ταξίδια που έκανα, αναζητώντας το μυστικό της ζωής και του εαυτού μου. Όλα όσα εγώ είδα, έζησα, κατανόησα, αγάπησα, όλα  εκείνα που με βοήθησαν να προχωρήσω και να εξελιχθώ,  να κατανοήσω τον κόσμο και τον εαυτό μου, ψυχοθεραπεία, γιόγκα,  ινδικός κλασικός χορός Μπάρατα Νάτυαμ, αφρικάνικες μέθοδοι ίασης και αυτοσυγκέντρωσης, διαλογισμός,  μου γέννησαν την ανάγκη να τα «μεταγγίσω» και στους άλλους. 
Συνειδητοποίησα ότι αυτό που χρειάζεται κάθε άνθρωπος είναι η δυνατότητα των επιλογών, η επαφή με πολλά και διαφορετικά πράγματα.  Μόνο έτσι μπορούμε να ανακαλύψουμε τι είναι αυτό που μας ταιριάζει καλύτερα, αυτό από το οποίο μπορούμε να αντλήσουμε κάθε φορά δυνάμεις. Γιατί είναι πολύ σημαντικό να αναπτύσσεται ο καθένας μέσα από τη φύση του, μέσα από αυτό που πραγματικά τον εκφράζει.
Ανακάλυψα επίσης ότι  η πολυπολιτισμικότητα και η συνύπαρξη της τέχνης  με την άσκηση και  τη  θεωρητική γνώση,  μας ανοίγουν τους ορίζοντες και τη συνειδητότητα, μας εμπλουτίζουν και μας βοηθούν να εξελιχθούμε.

Όλα αυτά με οδήγησαν στην απόφαση,  σ΄ αυτόν τον αγαπημένο μου από παιδί τόπο που υποδέχτηκε τους προγόνους μου από τη Μικρά Ασία,  να δημιουργήσω μια εστία πολιτισμού, έναν πολυχώρο τεχνών που να φιλοξενεί το χορό, τη μουσική, το θέατρο, διαφορετικές μεθόδους σωματικής άσκησης, πολεμικές τέχνες, κι εργαστήρια επιμορφωτικού χαρακτήρα, ένα σημείο συνάντησης διαφορετικών πολιτισμών."

Το Shantom στις πάνω από δύο δεκαετίες της ύπαρξής του, κατάφερε να καθιερωθεί, επιβιώνοντας στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, στα χρόνια του Covid.
Εκεί στεγάζεται, όπως είπαμε πριν, την Ελληνική Ακαδημία Ινδικού Κλασικού Χορού Μπάρατα Νάτυαμ, που είναι η πρώτη και μοναδική επαγγελματική σχολή του είδους της στη χώρα μας και έχει ήδη οργανώσει τρία αρανγκέτραμ: αρανγκέτραμ είναι το πρώτο ρεσιτάλ ενός μαθητή που σηματοδοτεί την είσοδό του στον καλλιτεχνικό χώρο με την ιδιότητα του επαγγελματία.

Ακαδημία Γιόγκα

Το 2022 ιδρύθηκε η "Ακαδημία Ινδικής κλασικής Yoga Λήδα Shantala" με εξειδικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης δασκάλων Yoga 200 ωρών, με διεθνή πιστοποίηση, που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2022. 

Πολύπλευρη πολιτιστική δραστηριότητα

Η Λήδα έχει χορέψει, διδάξει, δώσει διαλέξεις, σεμινάρια,συνεργαζόμενη με πολλούς φορείς και οργανισμούς ανά τον κόσμο:
Ελλάδα: «Κέντρο Μάντιραμ», Ελληνοαμερικανικό Κολλέγιο, Πάντειο Πανεπιστήμο, Διεθνές Ευρωπαϊκό Κέντρο Δελφών, Shantom, Ινδική Πρεσβεία Αθήνας και πάμπολλες άλλες.
Γαλλία: «Les amis de Font d Iziere», «Centre Mandapa»
Ινδία: «Abhinayia Sudha» και « Bharat Kalachar » (Μαντράς), «Indira Gandhi National Centre for the Arts » (Δελχί), «Sadhana Kendra» (Ρισικές). Ομιλία στα πλαίσια του συνεδρίου με τίτλο "Δημήτριος Γαλανος και η κληρονομιά του: Ινδο-Ελληνικές σπουδές 1790-2018", που έγινε από 3 έως 10 Φεβρουαρίου 2018 στο στο Δελχί και στο Βαρανάσι. Μπορείτε να δείτε το πλήρες βίντεο της ομιλίας εδώ.

Συνεχίζει με ζήλο να ταξιδεύει στα πέρατα της γης(όπως το ταξίδι της στους Παπούα της Νέας Γουινέας, στη Μυανμάρ, στο Βιετνάμ, στην Κούβα, στο Περού), αναζητώντας νέες πηγές έμπνευσης για μια αυθεντική και πρωτότυπη καλλιτεχνική δημιουργία πέρα από σύνορα.

Σε όσους απορούν πώς μπορεί να συνδυάζει το θέατρο και τη γιόγκα, την τέχνη του θεάματος και την εσωτερική αναζήτηση, απαντά πως για κείνην τα δύο αυτά αποτελούν δύο συστατικά του ίδιου δρόμου και έχουν τον ίδιο στόχο:

«Αυτό που με τρέφει είναι η τέχνη και η δημιουργία. Για να γνωρίσω τον εαυτό μου και να πάω εκεί που θέλω, αυτό γίνεται μέσα από την τέχνη»

ΒΙΝΤΕΟ

Νά η ευκαιρία, 1982 και Βίντεο-συνέντευξη της Λήδας Shantala το Σεπτ. του 2012