Σημείωμα του σκηνοθέτη

Το Φως της Σκιάς στηρίζεται στη σύνθεση δύο αρχαιοελληνικών μύθων: ο ένας είναι ο μύθος της Περσεφόνης και ο άλλος ο νεοπλατωνικός της Ψυχής και του Έρωτα όπως μας τον παραδίδει ο Απουλήιος στον Χρυσό Γάϊδαρο. Η συνάντηση των δύο μυθικών ηρωίδων στον Άδη υπήρξε το κέντρισμα για τη δημιουργία αυτού του θεάματος.
Οι δύο γυναίκες ξετυλίγουν το νήμα των αναμνήσεών τους, συνομιλούν, εκφράζονται, μονολογούν, η κάθε μία με το δικό της εκφραστικό τρόπο. Η μία προκαλεί το ξεδίπλωμα των εμπειριών της άλλης και οι δυό τους ανατρέχουν με νέα διάθεση στο παρελθόν τους, ανακαλύπτοντας κάποιες κοινές τους ρίζες. Πρόκειται για έναν ελεύθερο διάλογο ανάμεσά τους, που την ποιητικότητά του επωμίζονται από τη μιά οι λέξεις και από την άλλη ο χορός.
Η Περσεφόνη, χρησιμοποιώντας ως επί το πλείστον αποσπάσματα από τον ομώνυμο ποιητικό μονόλογο του Ρίτσου, επανεξετάζει, ώριμη πιά, την πορεία της για τη δικαίωση, και παράλληλα καθοδηγεί έμμεσα την Ψυχή, που οι δοκιμασίες της τελειώνουν με την επίσκεψή της στον Άδη, να συνειδητοποιήσει την ολοκλήρωσή της που πλησιάζει.
Σ’αυτό το διάλογο εμφανίζεται εμβόλιμα το αρσενικό στοιχείο με τρείς μορφές: του Έρωτα, που τον ανακαλεί η Ψυχή, του Πλούτωνα, που τον συνθέτει η Περσεφόνη, και του Έρωτα-Πλούτωνα, που παίρνει υπόσταση στην τελική σκηνή της ολοκλήρωσης. Νίκος Σακαλίδης

Σημείωμα της χορογράφου

Από παιδί μέχρι σήμερα με έχουν απασχολήσει μερικά υπαρξιακά ερωτήματα τα οποία θεωρώ καθοριστικά. Ο χορός είναι η πιό ολοκληρωμένη έκφρασή μου, και συγχρόνως διαδικασία ανακάλυψης του εαυτού μου.
Οδηγός στη χορογραφική μου δραστηριότητα είναι η ώθηση για εξέλιξη. Όπως λέει και ο Γιάννης Ρίτσος:
«...το φως είναι απογυμνωτικά απροσπέλαστο, όλα τα δείχνει και όλα τα κρύβει, αλλάζει κάθε τόσο, δεν προφταίνες: αλλάζεις».
Κι έτσι, από χρόνο σε χρόνο, διαφοροποιούμαι, και αναπόφευκτα αλλάζουν και οι καλλιτεχνικοί μου στόχοι.
Το σώμα και ο λόγος είναι δύο πεδία έκφρασης και έρευνας εξ ίσου σημαντικά, που διέπονται από νόμους διαφορετικούς. Υπάρχουν εμπειρίες καθαρά σωματικές: η γέννηση, ο οργασμός, ο θάνατος. Οι ίδιες όμως εμπειρίες, όταν διαμορφώνονται από τη συνείδηση, περνούν στο λεκτικό επίπεδο.
Λόγος και κίνηση, ποιά είναι τα όριά τους; Κάποιες στιγμές, απλώς σωπαίνουν και ρέουν μέσα μου. Η κίνηση σύσπαση, ως αναγκαιότητα σωματική, έκφραση του ασυνείδητου, αντίδραση-προσαρμογή στις διαφορετικές στιγμές, μήπως και αυτή απλώς σωπαίνει όταν το σώμα και το πνεύμα εκφράζουν δομημένες κινήσεις αισθητικής και ομορφιάς; Η εικόνα υπάρχει μέσα στον ήχο. Ο ήχος δονείται μέσα στην εικόνα. «Άκου να δείς», λέμε. Ο ρυθμός σταματάει ποτέ; Πού οδηγεί;
Ο μύθος υπόκειται στο νόμο του χρόνου και του χώρου; Η Ψυχή, η Περσεφόνη, ο Έρωτας, ο Πλούτωνας, των ελληνικών μύθων, το Μίνα, το Atma, ο Κama, ο Purusha στα γιόγκικα χειρόγραφα, το Moukissi, το Mombwiri στη φυλή των πυγμαίων του Γκαμπόν δεν έχουν διαβατήριο: αισθάνομαι οτι είναι συμπυκνωμένη οικουμενική ενέργεια.
Η τέχνη του Μπάρατα Νάτυαμ και η σύγχρονη χορευτική έκφραση είναι διαφορετικοί εκφραστικοί τρόποι της ψυχής, όπως το τρέμουλο και ο σπασμός είναι και αυτά αποτέλεσμα εσωτερικής αναγκαιότητας. Για μένα η σύνθετη τέχνη του Μπάρατα Νάτυαμ δεν έχει ιστορία άλλη από την ιστορία του ανθρώπου – όπως άλλωστε και όλες οι τέχνες. Από τα βάθη των αιώνων έρχεται φορτσμένη με το παρελθόν μας, καταθέτει σοφία, γνώση των σχέσεων του ανθρώπου με το σύμπαν, όπως και τις εσωτερικές αντιστοιχίες αυτών των σχέσεων. Συλλαμβάνει τον άνθρωπο σύνθετα, ως σώμα, ψυχή και πνεύμα, και μ’αυτή την πολυδιάστατη αισθητική, δημιουργεί τη χορευτική γραφή ως μέσον εξέλιξης και αυτογνωσίας.
Το μύθο Έρωτας και Ψυχή είχα επιθυμήσει να τον χορογραφήσω πριν πολλά χρόνια, όταν ακόμα ζούσα στην Ινδία. Το κείμενο του Γιάννη Ρίτσου Περσεφόνη μου αποκαλύφθηκε τελευταία, και το συνέλαβα ως δοκίμιο ψυχολογίας και φιλοσοφίας με διαστάσεις μεταφυσικές.
Εμπιστεύθηκα το σώμα μου και το πνεύμα μου, την έμπνευση που μου προσέφεραν οι μύθοι, η μουσική και οι συνεγάτες μου για να χορογραφήσω Το Φως της Σκιάς. Η σκηνή είναι ένα εργαστήριο έρευνας και πειραματισμού. Τίποτε δεν είναι τελειωμένο.

Λήδα Shantala