Σ’ένα χώρο έξω απ΄τη σφαίρα της λογικής, το χώρο των ονείρων και του ασυνείδητου, ο ποιητής του κόσμου συναντά τους Θεούς. Μέσα από αυτή του τη συνομιλία, που συγχρόνως είναι μιά εσωτερική αναζήτηση, συνειδητοποιεί τη σοφία της ζωής και ανακαλύπτει την έκσταση του έρωτα.
Μέσα από το λόγο, τη γλώσσα του σώματος και τα αρχετυπικά σύμβολα ξετυλίγεται τελετουργικά το νήμα της αφήγησης, με στόχο να οδηγήσει το θεατή στην πληρότητα του συναισθήματος και την αισθητική απόλαυση.
Αντλώντας την τεχνική της όπως και τις ιδέες της από την τέχνη των παραμυθάδων, η Λήδα Σάνταλα μιλά για τον άνθρωπο τόσο μέσα από αρχαία κείμενα του 2.500 π.Χ. που με θαυμαστή λιτότητα και σαφήνεια μιλούν κατ’ευθείαν στην καρδιά, απαντώντας στους προβληματισμούς του σύγχρονου ανθρώπου.
Η σοφία της γης ακούγεται και παρουσιάζεται μέσα από σύγχρονες θεατρικές τεχνικές που συνδυάζουν τους συμβολισμούς και το μυστήριο που συνεγείρουν οι μάσκες της Σρι Λάνκα και της Ινδονησίας, με τη σημειολογία του Ινδικού κλασικού χορού Μπάρατα Νάτυαμ μέσα από τη γραφή του σώματος, τη γλώσσα των χεριών (τα μούντρας).
Η Λήδα Σάνταλα και μέλη της ομαδας της παρέμειναν για δύο περίπου μήνες στο Μαντράς της Ινδίας για τη χορογραφική και μουσικολογική προετοιμασία της παράστασης, για τις ανάγκες της οποίας μετακλήθηκε και ο Ινδός χορευτής Suresh Shridar.
Αποσπάσματα από τα κείμενα που ακούγονται στην παράσταση:
Μιά φορά, στη χώρα των ονείρων, ο ποιητής του κόσμου θέλησε να συναντήσει τους θεούς....
Με κάλεσε σπίτι.
- Γκανέσα, εσύ! Ο γιός του μεγάλου μας Σίβα (σ.σ. Απόλλων); Είναι αλήθεια οτι βγάζεις τα εμπόδια από τον δρόμο των πιστών σου; Είναι αλήθεια οτι ξέρεις τα πάντα για το Σύμπαν;
- Ναι! Είμαι αυτός που ελευθερώνει το δρόμο της γνώσης, που φέρνει καλό, που ανταμοίβει τις καλές προθέσεις. Είμαι η σοφία του κόσμου. ΄Ελα, έλα, πες μου τι σε απασχολεί....
- Σοφέ Γκανέσα! Καταστροφές έρχονται τη μιά στιγμή και καλή τύχη την άλλη. Τώρα γέννα, ύστερα θάνατος. Τις λίγες στιγμές ευτυχίας, ο χρόνος τις καταπίνει μιά μπουκιά. Ακόμα και οι ωκεανοί στεγνώνουν. Η ζωή είναι παροδική σαν μια σταγόνα δροσιάς στην κόψη του γρασιδιού. Ποιά, λοιπόν, η ελπίδα, για ανθρώπους σαν εμένα; Μεγάλε σοφέ! Τι στ’αλήθεια δεν είναι παροδικό;
- Ποιητή!΄Ακουσέ με προσεκτικά. Αυτός ο ορατός κόσμος που αναφέρεις δεν γεννήθηκε και δεν υπήρξε ποτέ! Υπάρχει μόνον η συνείδηση. Αδιαίρετη, εκστατική, χωρίς αρχή, μέση και τέλος. Τα πάντα εμφανίζονται και χάνονται μέσα σ’αυτήν όπως τα κύματα και ο αφρός γεννιούνται μέσα από τον ωκεανό. Ο κόσμος παίρνει μορφή μέσα στο χώρο της συνείδησης. Φυλάξου από τις σκέψεις, ποιητή. Ο νούς εξατομικεύει, διασπά, σπέρνοντας φόβο και πόνο. ΄Ο,τι βλέπεις γύρω σου είναι νούς. Ό,τι φανταστείς και επιθυμήσεις με δύναμη, γίνεσαι. Οι φλόγες της φωτιάς, το κτύπημα του κεραυνού, το πυρακτωμένο σίδερο, καίνε λιγότερο από την επιθυμία, φυτρωμένη στην καρδιά. ΄Ολα τα πράγματα έχουν διπλή όψη ποιητή. Δες και τις δύο πλευρές και μείνε ελεύθερος, αδέσμευτος. Φυλάξου από την έλξη και την απώθηση. Η προσκόλλυση είναι η αιτία της οδύνης.
- Ποιός είμαι, Γκανέσα; Από πού έρχομαι και πού πάω;
- Πατ τβάμ ασσί! Είσαι αυτό! Είσαι συνείδηση! Αιώνια παρουσία! Στης μάνας τη μήτρα, ποιητή, το παιδί δεν γνωρίζει της μάνας το πρόσωπο, ούτε και αυτή γνωρίζει το πρόσωπό του. Ο άνθρωπος, μέσα στον κόσμο της αυταπάτης, δεν γνωρίζει το απόλυτο, ούτε και αυτόν τον άνθρωπο.... το απόλυτο, βαθιά κρυμμένο είναι στην καρδιά. Καθάρισε το νού σου ποιητή. Δάμασέ τον, στρέψτον μέσα, στην ίδια του τη φύση. ΄Εχεις ακούσει για τους ΄Ελληνες, ποιητή; ΄Ενας συνάδελφός σου, ονόματι Σωκράτης, λέει: «Γνώθι σαυτόν. Γένει οίος έσση». Τότε σε τίποτα πιά δελπίζεις και τίποτα πιά δεν φοβάσαι. Για σένα δεν υπάρχει τότε καλό και κακό. Είσαι ελεύθερος. ΄Οταν ο νούς σου γαληνέψει, καθρέφτης γίνεται του σύμπαντος... Τότε έχεις φθάσει στην πραγματική αρχή. Στην ασάλευτη ακινησία. Στο φως. Στον ήλιο χωρίς δύση. ΄Ελα ποιητή. ΄Ασε την ψυχή σου να χορέψει. Ταυτίζεις την ψυχή σου με το σώμα ποιητή. Με την ύλη που φθείρεται και γερνάει. Το πνεύμα σου ζεί αιώνια, έξω από το χρόνο, απεριόριστα από το χώρο... Η ποίηση είναι χορός. Το Σύμπαν χορεύει το χορό της ζωής...
Έλα! Κάνε τον εαυτό σου αμέτρητο στο μέγεθος.
....Γίνε ο χρόνος. Γίνε από κάθε ύψος υψηλότερος, πιάσε του κάθε πράγματος ην αίσθηση και ύπαρξη παντού. Σύγχρονα, σ’όλα. Μέσα στην κίνηση, μείνε ακίνητος. Μέσα στο σώμα σου ανακάλυψε το άπειρο. Μέσα στον ήχο αφουγκράσου τη σιωπή. Μέσα στο ρυθμό, τον παλμό του αιώνιου, και όλα αυτά μαζί εννόησέ τα: χρόνους, τόπους, πράγματα, ποιότητες, ποσότητες. Έτσι θα εννοήσεις τον εαυτό σου. Έλα.
Η ποίηση που ακούγεται σ'αυτό το απόσπασμα είναι απόσπασμα από το κείμενο της βεντάντα "Yoga Vashistha°. Το απαγγέλλει η Σμάρω Στεφανίδου.
Ένας γέρος ποιητής συνομιλεί με τον Γκανέσα. "Η ζωή είναι παροδική σαν μιά σταγόνα δροσιάς στην κόψη του γρασιδιού".
Σ'αυτή τη σκηνή χρησιμοποιούνται μάσκες. Η μάσκα και η κινήσεις του γέρου προέρχονται από τον ιερό μπαλινέζικο χορό Τοπέντκ, που η Λήδα σπούδασε στο Μπάλι.
Απόσπασμα 3: Κρίσνα
Ντουέτο με τον Suresh Shridhar
Κριτικές
«Ονειρικές αποχρώσεις του μπλε, μωβ, χρυσού και κόκκινου....
Χορός που μας μεταφέρει σ’έναν κόσμο μυστικιτικό, εσωτερικό, τον κόσμο του εαυτού μας.
Χορός όπου το σώμα ζει σαν ολότητα, όπου τα φρύδια και ο λαιμός μιλούν με την ίδια χάρη κι εκφραστικότητα που μιλούν οι παλάμες και τα πέλματα....
Χορός της σοφίας, της γαλήνης, της ένωσης με τον εαυτό, τον άλλον, το σύμπαν, το χρόνο.
Στον «Ήλιο μέσα στη νύχτα», η Λήδα Σάνταλα μας μάγεψε με το λαμπερό ταλέντο της και μας μετέφερε μέσα από έναν κόσμο μακρινό και εξωτικό, μηνύματα και αλήθειες που παραμένουν αιώνια και πανανθρώπινα.» Νίνα Αλκαλάη, Περιοδικό «Χορός», τεύχος 22, Απρίλιος-Μάϊος- Ιούνιος 1996
«Με περισσότερους χορευτές και τον θαυμάσιο Suresh Shridhar παρτεναίρ της, μπόρεσε και η ίδια να απελευθερωθεί από την υποχρέωση να χορεύει πολλούς ρόλους κάθε φορά και να χαρεί αυτή της την ελευθερία. Ο «Ήλιος μέσα στη Νύχτα» ήταν η καλύτερη δουλειά της εδώ και καιρό.
(…) τα κείμενα πρέπει να πούμε ότι ήταν καλά επιλεγμένα, ακούστηκαν κυρίως στο πρώτο μέρος, αφήνοντας χαλαρό το θεατή να απολαύσει το χορό στο δεύτερο, που ήταν ομολογουμένως εξαιρετικός.
Μέσα στους ωραίους φωτισμούς και την υποβλητική ατμόσφαιρα του έργου της, η Λήδα Shantala δήλωσε πως είναι και πάλι εδώ.» Νατάσσα Χασιώτη, ΤΟ ΒΗΜΑ, στήλη ΕΝ ΧΟΡΩ - Καλοκαίρι 1996
«Και είναι πράγματι αποκάλυψη η Λήδα Σάνταλα. Είναι μεταφορά και μαγεία και επικοινωνία και μέθεξη, όλα αυτά σε μιά άλλη διάσταση. Αν συγκεντρωθείς στις κινήσεις του σώματος, του κεφαλιού, των δακτύλων, των φρυδιών, των ποδιών, των πελμάτων, «φεύγεις». Βρίσκεσαι σε επαφή όχι μόνο με μιά συναρπαστική καλοδουλεμένη τέχνη, αλλά και με μιά γλώσσα που σου αφηγείται κάτι που το χάσμα δύο διαφορετικών πολιτισμών δεν σε αφήνει να το καταλάβεις, παρά μόνο να το υποπτευθείς. Αυτό είναι το κύριο συναίσθημα και οι διανοητικές εντυπώσεις που αποκομίζει ο θεατής της ιδιόμορφης περίπτωσης που λέγεται Λήδα Σάνταλα.» Αδριανός Γεωργίου. ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ – καλοκαίρι 1996
«Και όταν η Λήδα χορεύει, είναι σαν να υμνεί το Θεό. Είναι σαν να ενώνεται με τον Θεό, «παρασύροντας» και το κοινό μαζί της, αφού, καθ’όλη τη διάρκεια των πεπραγμένων, επικρατεί μιά θεία μυσταγωγία, που αναδύεται, όχι μόνον εξ αιτίας της ατμόσφαιρας που δημιουργείται, αλλά και από την αισθητική των χρωμάτων των ενδυμάτων, σε λευκό, πορφυρό, χρυσαφί και πράσινο του ζαφειριού, που τέρπουν τον οφθαλμό, και την εν γένει δράση. (…) η Λήδα όταν δημιουργεί, όταν χορεύει, πάντα κάτι το ξεχωριστό έχει να μας δείξει. «Ένα θέαμα ανεξάντλητα καινούργιο»!» Θεώνη Παξεινοπούλου, ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ
«Μιά ξεχωριστή εμπειρία.» Ανδρέας Ρικάκης, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Ιούνιος 1996
« (…) μιά από τις ωραιότερες – αν όχι η ωραιότερη- συνθέσεις της μέχρι σήμερα, που συνδυάζει το χορό, τη μουσική και τον ποιητικό λόγο, όπως στην αρχαία ελληνική ορχηστική.(…) η Σάνταλα επεξεργάστηκε το θέμα της με μιά έκδηλη θεατρικότητα, αφήνοντας το λόγο να συμπορευτεί με τις τόσες μελετημένες κινήσεις του σώματος. Συνοδός της, αυτή τη φορά, ο τεχνικότατος Ινδός χορευτής Suresh Shridhar, ζωντάνεψε μαζί της τις μουσικές φράσεις μέσα από μιά στοιχειακή αντίληψη για το τέμπο, σε μιά από τις συναρπαστικότερες κι ανεπιτήδευτες ερμηνείες. Ευχαριστούμε τη Σάνταλα για τη μυσταγωγία που μας πρόσφερε.» Μίρκα Ψαροπούλου, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Σάββατο 1 Ιουνίου 1996
Μιά φορά, στη χώρα των ονείρων, ο ποιητής του κόσμου θέλησε να συναντήσει τους θεούς....