Samadhi

Τι σημαίνει "σαμάντι" και τι σχέση έχει με το χορό;

Ως samadhi ορίζεται στα σανσκριτικά μία πνευματική εμπειρία όπου η προσωπικότητα ολοκληρώνεται μέσα στην ευδαιμονία του πυρήνα της, υπερβαίνοντας κάθε περιορισμό ψυχικό νοητικό και σωματικό. Σαμάντι, στα κλασικά κείμενα της γιόγκα, επέρχεται στον άνθρωπο ως αποτέλεσμα, ως κορύφωση ετών άσκησης συγκέντρωσης και κάθαρσης. Με την ασκηση του διαλογισμού, έρχεται μια στιγμή όπου ο νους, αποκομμένος απο τα εξωτερικά αντικείμενα, εστιασμένος προς τα μέσα, σταματά, παύει κάθε κίνηση και πλανάται στο κενό. Εάν λοιπόν εκείνη τη στιγμή, η ψυχή του ασκούμενου εκφράσει την ακατανίκητη ανάγκη της για ένωση με τον ανώτερο εαυτό, η ανάγκη ελκύει αυτή την ένωση, και επέρχεται Samadhi. Στην Ινδία όμως, η πνευματική αφύπνηση δεν ερχόταν μόνον απο την πρακτική της γιόγκα, του διαλογισμού κλπ, αλλά και μέσα απο τις τέχνες. Στόχος της τέχνης είναι η vasana kshaya, η κάθαρση του ασυνείδητου από τάσεις που δημιουργούν τα samskaras, δηλαδή τα αποτυπώματα που αφήνουν οι εμπειρίες. Το «ράσα», η αισθητική απόλαυση, είναι συνάμα και πνευματική εμπειρία, που ο χορευτής μοιράζεται, εδώ και τώρα, με τους θεατές. Ο χορός οδηγεί στην επέκταση της συνειδητότητας και την έκσταση – εξ ου και το Samadhi.

Σαμάντι λοιπόν στο χορό τι σημαίνει;

Ο Μπάρατα Νάτυαμ είναι απο τις σπάνιες τέχνες που περικλείουν στις προθέσεις τους στόχο πνευματικό. Ο τρόπος εκμάθησης του χορού αυτού είναι ξεκάθαρα δρόμος για την manonasa, την παύση, υποταγή του νου. Ο χορευτής, ιδιαίτερα του Μπάρατα Νάτυαμ, μαθαίνει να υπερβαίνει τις ανάγκες και τους περιορισμούς του σώματός του προσφέροντας το ως «θυσία» στην τελετουργική φωτιά του θεάματος για να επέλθει κάθαρση, - ράσα (αισθητική αλλά και πνευματική απόλαυση) - στους θεατές. Μέσα από αυτή τη διαδικασία ξεπερνάει την ταύτιση με το σώμα του και τις αισθήσεις του και βιώνει τη βαθύτερη διευρυμένη συνειδητότητα του εαυτού, πέρα από το λεκτικό πεδίο όπου διαμορφώνονται τα λεκτικά σύμβολα. O χορευτής, ως μικρόσκοσμος, αντιπροσωπεύει με το χορό του το συλλογικό σώμα και εκφράζει μέσω του σώματός του, σύμβολα και αλήθειες από το μακρόκοσμο, βιώνοντας μέσα στην ψυχή του την κοσμογονία. H ανάγκη για ένωση (shringara, αγάπη) είναι και το βασικό απο τα συναισθήματα που εκφράζονται στο χορό. Ο χορός είναι λοιπόν μια παιδεία (sadhana) σ’αυτό το βαθύ συναίσθημα της επιτακτικής, ακαταμάχητης ανάγκης για ένωση, που αποτελεί θέμα πολλών απο τις χορογραφίες, ενώ άλλες εκφράζουν την απελπισία για την έλλειψη του αγαπημένου. (viraha – όρος που χρησιμοποιούν και οι μύστες όταν δεν επέρχεται σαμάντι). Οι στίχοι των τραγουδιών μπορεί συχνά να παραπέμπουν σε γήινο έρωτα, όμως πρόκειται ξεκάθαρα για μια μεταφορά, ένα συμβολισμό, όπου ο γήινος αγαπημένος είναι ο καθρέφτης του «εσωτερικού αγαπημένου».

Η παράσταση

Μέρος Πρώτο

1. Pushpanjali: Εναρκτήριο κομμάτι προσφοράς λουλουδιών στις τέσσερεις κατευθύνσεις. Υμνος στην ομορφιά των ανθρώπινων συναισθημάτων στην καθαρή τους μορφή, στην ομορφιά της ψυχής, που εδώ συμβολίζει η μυθική θεότητα Κρίσνα. Ο Κρίσνα έχει χρώμα μπλε σαν του νερού και του ουρανού, γιατί αντιπροσωπεύει την πνευματική διάσταση. Ο νους γαληνεύει όταν ατενίζει το μπλέ του σώμα, όπως όταν κοιτάζει το απέραντο του ουρανού. Το σώμα του όταν κινείται δημιουργεί τη φύση και είναι για τις διψασμένες ψυχές των ανθρώπων όπως το νερό για τις λίμνες.

2. Varnam: To varmam αποτελεί στο χορευτικό ρεπερτόριο του Μπάρατα Νάτυαμ το κομμάτι πρόκληση. Συνδυάζει χορό και έκφραση. Είναι αφιερωμένο στον «άλλο», το βαθύτερο εαυτό. Τον τόσο γνώριμο και τόσο ξένο. Αυτόν τον εαυτό συμβολίζει στο κομμάτι αυτό ο Κρίσνα.

Μέρος Δεύτερο: - Abijnana Shakuntala: