Η συνέχεια του ταξιδιού μου στo Βιετνάμ

της Λήδας Shantala

Μέρος B'

Τρίτη, 30 Μαρτίου
Ξύπνημα στις πέντε η ώρα και πρωινή πτήση για Da Nang. Εδώ μας περίμενε ο οδηγός μας, ο Χουάν που μας υποδέχθηκε με μεγάλη επισημότητα, για να μας φέρει στο Hoi An, 28 χιλιόμετρα απόσταση. Ο Χουάν είναι ένας γλυκύτατος νέος, παντρεμένος με μία κοπελίτσα που είχε φύγει στον Καναδά, στο Βανκούβερ. Έχει πολύ ωραία προφορά. Βέβαια, πολύ δύσκολα τους καταλαβαίνεις. Υπάρχουν πολλά γράμματα που δεν μπορούν να τα προφέρουν.
Ηρθαμε στο ξενοδοχείο Riverside, ένα φοβερό ξενοδοχείο, παραδοσιακό, πλάι στο ποτάμι, με τεχνητές λίμνες. Η πισίνα μοιάζει με λίμνη. Το δωμάτιο και αυτό παραδοσιακό. Ακούγονται βατράχια. Αφήσαμε τα πράγματα στα γρήγορα και ξεκινήσαμε για να δούμε το Χοϊ αν, πόλη του αρχαίου λαού Τσάμ.
Οι Τσάμ είναι λαός που δημιούργησε μια νέα δυναστεία, και το βασίλειο Champa, σ'αυτό που σήμερα είναι το κεντρικό και νότιο Βιετνάμ, από τον 7ο αιώνα και γνώρισε το απόγειό του τον 9ο και 10ο αιώνα. Έπειτα άρχισε η αργή πτώση, με τις επιδρομές των βιετναμέζων να το συρρικνώνουν και τους Κινέζους άποικους να διαβρώνουν την κουλτούρα του. Ώσπου ο βιετναμέζος αυτοκράτορας Minh Mang, το 1832 κατέκτησε ό,τι είχε μείνει από το βασίλειο και το ενσωμάτωσε. Απομεινάρια των Cham υπάρχουν και στην Καμπόζη και στην Ταϋλάνδη. Απ'αυτούς που έμειναν στο Βιετνάμ, οι μισοί σχεδόν αποδεκατίστηκαν κατά την κυριαρχία των Khmer Rouge, που είχαν βάλει στόχο τις μειονότητες. Τώρα έχουν μείνει λιγότεροι από 100.000. Η πλειοψηφία των Τσαμ του Βιετνάμ είναι ινδουιστές, ενώ αυτοί που πήγαν στην Καμπόζη ήταν οι μουσουλμάνοι.

Το My Son, πρώην θρησκευτικό κέντρο, και το Hoi An, όπου είμαστε τώρα, είναι από τα σπουδαιότερα κέντρα των Τσάμ. Το Χοϊ άν, αρχαία πόλη, κάποτε υπήρξε ένα πολύ σημαντικό λιμάνι και εμπορικό κέντρο, όμως το ποτάμι χαμήλωσε τη στάθμη του και τόσο το εμπορικό κέντρο όσο και το λιμάνι μεταφέρθηκαν στην Ντανάνγκ, με αποτέλεσμα η πόλη να μαραζώσει και να αφεθεί στην τύχη της.
Όμως το 1990 ανακηρύχθηκε διεθνής κληρονομιά από την UNESCO. Χάρη σε αυτή τη διεθνή αναγνώριση, επισκευάστηκαν όλα τα κτίρια και αυτή τη στιγμή είναι μία πόλη μαγική, όπου όλα είναι αναπαλαιωμένα, με πολύ κινέζικη ατμόσφαιρα, αλλά και βιετναμέζικη των Τσαμ, με πολύχρωμα φαναράκια να κρέμονται παντού, μεγάλες ξύλινες πόρτες. Στο εμπορικό κέντρο υπάρχουν πάρα πολλά μαγαζιά όπως και εργοστάσιο όπου φτιάχνουν μετάξι. Ο επισκέπτης μπορεί να τα επισκεφθεί, να δει τους μεταξοσκώληκες.
Εκεί δίπλα υπάρχει και ένα άλλο εργοστάσιο, όπου κορίτσια με τη βελόνα φτιάχνουν φοβερούς κεντητούς πίνακες. Εδώ επίσης μπορεί κανείς μπορεί να παραγγείλει ρούχα, τα οποία του παραδίνονται σε λίγες ώρες - ακόμη κι αν πρόκειται να φύγει, τα στέλνουν στο νέο προορισμό! Οι ράφτες έχουν μεγάλες ικανότητες και μπορούν να κατασκευάσουν ρούχα οποιουδήποτε είδους, ανδρικά και γυναικεία.
Επισκεφθήκαμε την ιαπωνική γέφυρα, η οποία είναι πάρα πολύ όμορφη και το κανάλι, από κάτω γραφικότατο, το ναό των Τσαμ, που βρίσκεται πάνω στη γέφυρα, όπως και δύο-τρεις άλλους ναούς.
Γυρίσαμε πίσω στο ξενοδοχείο, ξεκουραστήκαμε για λίγο και πήγαμε στην παραλία. Συνεχώς διαπιστώνουμε και επιβεβαιώνουμε την ευγένεια, την καθαριότητα και την καλή οργάνωση. Ακόμα και τα καπέλα που έχουν, αυτά τα κωνικά: από κάτω βάζουν μία κορδελίτσα, η οποία και δεν κόβει το πρόσωπο και συγχρόνως κρατάει πολύ καλά το καπέλο δεμένο κάτω από το πηγούνι.
Η θάλασσα είχε κύματα και πάρα πολύ κόσμο: ποδόσφαιρο από κορίτσια, άλλοι πέταγαν αετούς. Ένας ξένος πέταξε τον αετό του surfing και κόντεψε να διαλύσει όλους τους άλλους τους χάρτινους.

Σε μία στιγμή θέλαμε καφέ. Στο μπαράκι της παραλίας πρόσφεραν μόνο αναψυκτικά και ποτά. Μια κυρία, όμως, μας είχε πάρει είδηση και μας ρώτησε τι θέλουμε, εξαφανίστηκε και μετά από λίγο ήρθε με το βιετναμέζικο καφέ φίλτρου, ένα είδος μικρού εσπρέσσο αλλά με υπέροχη γεύση, το οποίο, αν ζητήσεις γάλα, συνήθως το σερβίρουν με γάλα εβαπορέ.
Κάναμε μία απόπειρα να κάνουμε μπάνιο. Έπειτα μετά πήραμε το δρόμο του γυρισμού, σταματώντας σε μερικές μπουτίκ για να πάρουμε διάφορα μικρά αναμνηστικά.
Γυρίσαμε στο ξενοδοχείο, βουτήξαμε στην πισίνα, μία υπέροχη πισίνα σα λίμνη και, αφού πλυθήκαμε, άρχισα να στενοχωριέμαι και να αναρωτιέμαι πού θα χωρέσω τα πραγματάκια τα καινούργια. Τέλος πάντων, ώς τώρα όλα χωρέσανε.
Πήγαμε πάλι στο Χοϊ άν για να το δούμε και τη νύχτα. Πραγματικά ήταν υπέροχο, γιατί όλα τα φαναράκια ήταν αναμμένα. Είχε φαναράκια κόκκινα, κίτρινα, μοβ, μπλε... Ψωνίσαμε μερικά ακόμα πραγματάκια. Φάγαμε σε ένα πολύ ωραίο εστιατόριο, τη Citronella, δίπλα στο ποτάμι και μετά πήραμε ένα ταξί και γυρίσαμε.

Τετάρτη 31 Μαρτίου
Σήμερα το πρωί επιστρέψαμε στην παλαιά πόλη του Χοϊ Αν για να δούμε ένα σπίτι που κτίστηκε πριν 200 χρόνια. Ήταν ενός εμπόρου και τα τελευταία χρόνια, αφού το Χοϊ Αν ανακηρύχθηκε διεθνής κληρονομιά, αναπαλαιώθηκε και διατηρείται όπως ήταν και τότε. Είδαμε τα πορτρέτα των προηγούμενων γενιών και είδαμε και την τελευταία απόγονο, η οποία ήταν εκεί στην είσοδο, στο γραφειάκι της και έγραφε διάφορες σημειώσεις.
Ατμόσφαιρα γιαπωνέζικη και κινέζικη στην αρχιτεκτονική, παλαιά έπιπλα, κάδρα, μινιατούρες από πορσελάνη και νεφρίτη και η γραφή η γιαπωνέζικη, την οποία άμα προσέξεις από κοντά, θα δεις ότι είναι πουλιά. Τα γιαπωνέζικα στοιχεία υπάρχουν και στην οροφή. Το ταβάνι στηρίζεται πάνω σε τρία οριζόντια δοκάρια που αντιπροσωπεύουν τον ουρανό, τη γη και τον άνθρωπο.
Αντίστοιχα τέτοια οριζόντια δοκάρια τα βλέπουμε και στο σαλόνι. Δεν υπάρχουν παράθυρα. Υπάρχει μία κεντρική αυλή που εξυπηρετεί διάφορες ανάγκες: για να αφήνει φως και αέρα, για να υπάρχει η αίσθηση της φύσης χάρη στις γλάστρες και για να μαζεύουν το βρόχινο νερό. Από την άλλη μεριά της αυλής, ένα γραφειάκι ή ένα δωμάτιο, η κουζίνα και στο πίσω μέρος το ποτάμι. Το ποτάμι πολλές φορές πλημμυρίζει, μπαίνοντας στο σπίτι και τότε όλα τα έπιπλα, τα οποία είναι ξύλινα, πολύ ωραία, ολοσκάλιστα, τα ανεβάζουν στον πάνω όροφο. Δύο μέτρα ύψος είχε φτάσει το 2007 και το ρεκόρ ήταν το 1964. Στο εξωτερικό η οροφή είναι από κεραμίδια, μέσα όμως έχει ξύλο και έτσι το σπίτι είναι δροσερό το καλοκαίρι και ζεστό το χειμώνα.
Οι συνταξιδιώτες μου μού πρόσφεραν ένα μενταγιόν. Από τη μία είναι η Μπούντα, κυρία και προστάτιδα και από την άλλη ο Λαγός, μια και στο κινέζικο ωροσκόπιο είμαι Λαγός.
Φεύγοντας από εκεί, αγόρασα ένα gong πολύ ωραίο και μία βάση για να βάλω και τα αντικείμενα που είχα αγοράσει από τη Μyanmar.

Μπήκαμε στο λεωφορειάκι και ξεκινήσαμε για τη Ντα Νάνγκ. Πήγαμε πρώτα στο Marble Mountains, μια συστάδα από πέντε λόφους από μάρμαρο και ασβεστόλιθο, και παίρνουν τα ονόματά τους από τα πέντε στοιχεία της φύσης.
Ανεβήκαμε τα κατακόρυφα σκαλιά ενός από τους λόφους, του Thuy Son. Στην κορυφή του υπήρχε μία όμορφη παγόδα, με το Βούδα και τη θηλυκή Βούδα, με τους φρουρούς δεξιά και αριστερά, που αντιπροσωπεύουν το θετικό και το αρνητικό. Λίγο πιο κάτω σπηλιά, μέσα στην οποία πάλι ήταν ο Βούδας. Η σπηλιά αυτή ήταν εντελώς κλειστή, αλλά είχαν έρθει οι Βιετκόνγκ και έκαναν εδώ ανταρτοπόλεμο. Οι Αμερικάνοι τους πήραν είδηση, βομβάρδισαν το μέρος και έτσι η οροφή έχει φύγει, παραμένουν όμως ακόμα οι σπηλιές με το το Βούδα. Μια από αυτές τις σπηλιές είναι Τσαμ, ινδουιστικός ναός, και μέσα στο ημίφως διακρίνεις το Σίβα λίνγκα.
Λίγο πιο κάτω υπήρχε ένα μαυσωλείο, όπου βάζουν τις στάχτες των μοναχών και ένας πολύ ωραίος ναός, μέσα σε μία λίμνη, όπου φτάνεις περνώντας μία γέφυρα.
Στο βάθος η China Beach, που έγινε γνωστή από την εποχή των Αμερικάνων και οι Rolling Stones έγραψαν το τραγούδι Painted Black, όταν νοσοκόμες παραπονούνταν για τη σεξουαλική τους ζωή. Οι Αμερικάνοι έρχονταν εδώ και για να ”χαλαρώσουν» τους προσέφεραν ντόπιες κοπέλες. Έτσι από αυτούς τους έρωτες γεννήθηκαν πολλά παιδιά, τα οποία οι κομμουνιστές τα έλεγαν «βρώμικα». Τα περισσότερα από τα παιδιά αυτά δεν είχαν ασφάλεια, κανένα προνόμιο και τελικά έφυγαν στην Αμερική.

Προχωρήσαμε στο Χάι Βαν Πας, από όπου είχε καταπληκτική θέα και συνεχίσαμε τρεις ώρες περίπου για να φτάσουμε στη Χουέ. Δεν μπήκαμε μέσα από τη σήραγγα, η οποία εξασφαλίζει μεγάλη ταχύτητα, αλλά πήραμε τον κανονικό δρόμο, περνώντας από το χωριό Λανγκ Τζο και φτάσαμε στη Χουέ, στο ξενοδοχείο La Residence. Κάναμε check in στα γρήγορα, έπλυνα μερικά ρούχα, τακτοποίησα. Φτάσαμε στις έξι και επτά είχαμε δώσει ραντεβού να κατέβουμε. Πήγαμε μία βόλτα κατά μήκος του ποταμού, δειπνήσαμε και τώρα επέστρεψα.

Μερικά λόγια σε σχέση με τον εδώ βουδισμό, όπως μας τα λέει ο Χουάν. Εδώ έχουν το βουδισμό μαχαγιάνα («μεγάλο όχημα»). Ο Βούδας που συχνά βλέπουμε εδώ, είναι αυτός ο χοντρός, τον οποίο ονομάζουν οι Κινέζοι Happy Buddha και είναι σαν καρικατούρα του Βούδα. Είναι ευτυχής, γιατί έχει παιδιά, γιατί τρώει καλά, γιατί έχει χρήματα.
Μας έλεγε ο Χουάν, ότι εδώ υπάρχει ο βουδισμός, ο ταοϊσμός και ο κομφουκιανισμός. Ο βουδισμός έχει επηρεαστεί από τον ταοϊσμό, ο οποίος είναι για να εξηγεί τον κόσμο των φαινομένων όπως και τα καιρικά φαινόμενα, τα μυστήρια, ας τα πούμε, για τον άνθρωπο, περιλαμβάνοντας και διάφορες θεότητες.
Ο κομφουκιανισμός, ο οποίος ξεκίνησε από την Κίνα το 24 π.Χ., τακτοποιεί τις σχέσεις ανθρώπου προς άνθρωπο. Αυτή η θρησκεία όμως είναι και για να ελέγχει την κοινωνία. Στηρίζεται σε αυστηρή ιεραρχία. Ο βασιλιάς είναι πάνω και από τους γονείς και η γυναίκα το κατώτερο είδος. Ο ρόλος του άνδρα είναι πολύ σημαντικός. Αυτός μπορεί να μορφωθεί ενώ η θέση της γυναίκας είναι στην αγορά. Μας έλεγαν μάλιστα, ότι στα μικρά παιδιά υπάρχει το όνομα της οικογένειας και μετά στο μεν αγόρι, η λέξη νan που θα πει μόρφωση ενώ στο κορίτσι η λέξη thy που θα πει αγορά. Μάλιστα αυτές οι παλαιομοδίτικες ιδέες φτάνουν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να λένε ότι είναι ντροπή για έναν άνδρα να βρίσκεται στην αγορά.
Σήμερα οι Βιετναμέζοι δεν αποτεφρώνονται, εκτός από τους Τσαμ, και προτιμούν να ενταφιάζονται.
Μας έλεγε ο Χουάν, ότι οι νέοι δεν πιστεύουν πια στο βουδισμό. Θεωρούν ότι υπάρχει τρομερή διαφθορά και ότι οι μοναχοί κυκλοφορούν με αμάξια κλπ. Ακόμα και για το μοναχό που το 1963 πυρπολήθηκε μπροστά στο Αustin του, μας εξηγούσε ότι οι άλλοι δεν είχαν ούτε ποδήλατα, ενώ αυτός είχε τουλάχιστον ένα Αustin.
Υπάρχει μία απέχθεια προς τους ιερείς και απέχθεια και προς τους κομμουνιστές. Μας λέει ότι στο Νότο, θέλουν όλοι να αυτονομηθούν, διότι δεν μπορούν να εργαστούν στον κρατικό μηχανισμό ως δημόσιοι υπάλληλοι, αφού οι βόρειοι υποστηρίζουν μόνο τους δικούς τους. Ότι οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι όλοι και ότι από τα παλιά τα χρόνια όσοι έγιναν πρόεδροι, έγιναν με ξένη υποστήριξη: άλλες φορές τους υποστήριζαν οι Κινέζοι, οι Ρώσοι ή, κάτω στο Νότο, οι Αμερικάνοι.

Είδαμε το Museum of Cham Sculpture της Ντα Νανγκ, ένα καταπληκτικό μουσείο για την κουλτούρα Τσαμ. Το μουσείο αυτό είχε ειδώλια και αγάλματα από την περιοχή Σον, όπου μέσα στη ζούγκλα, κατά τύχη, βρέθηκαν ναοί των Τσαμ, ινδουιστικοί ναοί, ναοί κυρίως του Σίβα. Βρέθηκαν και πάλι από Αμερικανούς στρατιώτες, που έψαχναν εκεί τους εχθρούς, γιατί ήταν περιοχή ιδανική για να γίνει ανταρτοπόλεμος. Κατά λάθος λοιπόν ανακαλύφθηκαν οι ναοί, έγιναν εκσκαφές και αργότερα μετέφεραν τα διάφορα αγάλματα σε ένα πολύ καλοστημένο μουσείο. Υπήρχε ένα Σίβα Λίνγκα πολύ μεγάλο και άλλα πολλά μικρότερα, ο Βίσνου από την κοιλιά του οποίου βγαίνει ο Μπράμα, η θεά Λάκσμι, ο Γκαρούντα, ο Νάντι, διάφορες Άπσαρας. Επίσης εικόνες από τις διάφορες φάσεις εκσκαφής και συντήρησης των ναών των Σον.

Πέμπτη 1η Απριλίου 2010

Σήμερα, με το ποταμόπλοιο θα κάναμε βόλτα στον Perfume River, τον ποταμό των βοτάνων, να δούμε τα βασιλικά μαυσωλεία στις όχθες του. Το ποταμόπλοιο είχε τη μορφή δράκου, το στόμα μπροστά και η ουρά πίσω. Είχε καρέκλες πλαστικές για να καθόμαστε. Η νεαρή ιδιοκτήτρια, που το νοίκιαζε, έβγαλε χίλια πράγματα για να δούμε, παντελόνες με πουκαμίσες και πολλά έργα ζωγραφικής, απ' τα οποία τελικά αγοράσαμε ένα.
Ο δράκος είναι ο ποταμός, και ο ποταμός είναι η φλέβα του Δράκου. Έτσι λοιπόν ο ποταμός και ο άνεμος είναι το feng shui. H δεξιόστροφη σβάστικα είναι η ινδική σβάστικα, το θετικό, ενώ η αριστερόστροφη το αρνητικό - αυτό που χρησιμοποίησε ο Χίτλερ.

Κατά μήκος της όχθης, βλέπαμε ποταμόπλοια-κατοικίες και σε πολλά από αυτά είχαν μικρούς βωμούς αφιερωμένους στα παιδιά που δεν έχουν γεννηθεί. Όταν λέω βωμούς, λέω σαν μικρά εκκλησάκια, σαν αυτά που βάζουμε και στην Ελλάδα στους δρόμους: με ένα κεράκι, με μερικά λουλουδάκια, τοποθετημένα στο υψηλότερο σημείο του ποταμόπλοιου.
Οι αστυνομικοί βρίσκονται παντού με καΐκια ταχύπλοα, ώστε να δίνουν πρόστιμα, ακόμα και αν δεν υπάρχει αιτία, για να παίρνουν χρήματα.

Στην όχθη του ποταμού βρίσκεται η πόλη Huế, που μεταξύ 1802 και 1945 ήταν η πρωτεύουσα της δυναστείας Nguyen, της οικογένειας που ενοποίησε το Βιετνάμ και βασίλεψε μέχρι την έλευση του κομμουνιστικού καθεστώτος.
Στη βόρεια όχθη του ποταμού των βοτάνων, λίγα χιλιόμετρα από την πόλη Hue, βρίσκεται η παγόδα Thien Mu, χτισμένη το 1601. Το όνομα σημαίνει "Παγόδα της Ουράνιας Κυράς". Από το 1601 έως το 1801, υπήρχε εμφύλιος πόλεμος. Ο Nguyen Hoàng, ήρθε σ'αυτά τα μέρη, διάλεξε έναν ειδικό τόπο για να φτιάξει το παλάτι του. Εκεί άκουσε τον τοπικό θρύλο, σύμφωνα με τον οποίο μια ηλικιωμένη γυναίκα, η Thiên Mụ ντυμένη στα μπλε και στα κόκκινα καθόταν εκεί τρίβοντας τα μάγουλά της. Προφήτεψε πως θα έρθει ένας άρχοντας να κτίσει μία παγόδα πάνω στο λόφο και θα γίνει κυρίαρχος της πόλης - έπειτα εξαφανίστηκε. Ακούγοντας το θρύλο ο Nguyen Hoàng αποφάσισε όντως να χτίσει την παγόδα, κυρίως για να εδραιώσει την κυριαρχία του.
Είναι ένας τεράστιος χώρος, φτιαγμένος εκεί που ο ποταμός κάνει κοιλιά, ώστε και ο άνεμος να φυσάει και να περιβάλλεται από το ποτάμι. Τεράστιες εκτάσεις με πράσινο, με μεγάλα δοχεία, φυτά σε bonsai, όλα πάρα πολύ καθαρά, προσφέρουν μεγάλη άνεση για τα μάτια. Στους κήπους αυτούς βλέπει κανείς ζωντανά την αισθητική, τη γνώση που έχουν για τον κενό χώρο, για το feng sui, για το yin και το yang, όσον αφορά την πρακτική εφαρμογή, στην αρχιτεκτονική των κήπων και την αρχιτεκτονική των ναών. Από την άλλη την καταπληκτική γνώση των bonsai και τη γνώση τους να αξιοποιούν τους ενδιάμεσους χώρους, «τα κενά» με «αρνητικό» χώρο.
Η παγόδα αυτή είναι πολύ ψηλή και έχει επτά πύργους, ο καθένας από τους οποίους είναι αφιερωμένος στο Manu Buddha οποίος εμφανίστηκε με ανθρώπινη μορφή.
Έχει επτά επίπεδα και ανάμεσα σ’αυτά κάτι στρογγυλά διακοσμητικά σαν μεγάλες σφραγίδες, που η κάθε μία αντιπροσωπεύει κάτι άλλο. Έχει αυτό το σχήμα που φέρνει την καλή τύχη, έχει κάτι σαν μαργαρίτες. Το πρώτο επίπεδο είναι η μακροζωία. Το δεύτερο, που είναι άνθος λωτού, συμβολίζει το να ζεις και να σώζεις τους ανθρώπους. Το τρίτο είναι η μαργαρίτα, που συμβολίζει τη νύχτα και τη μέρα. Το τέταρτο η ευδαιμονία και το πέμπτο η σβάστικα που συμβολίζει το τέλος της ζωής.

Εδώ υπάρχει και το αυτοκίνητο Austin, που έφερε το μοναχό Thich Quang Duc (Τιτς Κουάνγκ Ντουκ), το 1963, στη Σαϊγκόν, όπου και αυτοπυρπολήθηκε ως ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στην έλλειψη ελευθερίας και στην πολιτική του Προέδρου του Νότιου Βιετνάμ Νγκο Ντιν Ντιεν. Τη φωτογραφία του μοναχού είχαμε δει στο Μουσείο Εγκλημάτων Πολέμου. Είχε κυκλοφορήσει τότε πρωτοσέλιδο στις μεγαλύτερες εφημερίδες. Η νύφη του Προέδρου (σύζυγος του αδελφού του) έδωσε μία τρομερή απάντηση, η οποία του στοίχισε και πολύ. Είπε: «Αφήστε τους να κάνουν πάρτυ μπάρμπεκιου. Άστε τους να καίγονται και εμείς θα χειροκροτούμε». Αυτό χειροτέρευσε πολύ την ήδη υπάρχουσα κατάσταση και λίγο αργότερα το Νοέμβριο και ο Πρόεδρος Ντιεν και ο αδελφός του Νγκο Ντιν Νου, που ήταν ο σύζυγος της κυρίας Νου, δολοφονήθηκαν από στρατιωτικούς του Ντιεν, ενώ η κυρία Νου βρισκόταν εκείνον τον καιρό εκτός χώρας.
Αυτή η αυτοπυρπόληση έγινε παράδειγμα και για άλλες τέτοιες πράξεις. Το 1993 ένας άνδρας έφτασε στην παγόδα και αφού άφησε προσφορές και αυτός αυτοπυρπολήθηκε, λέγοντας τη λέξη Buddha. Το κίνητρό του δεν έγινε γνωστό, όμως αυτό ξεκίνησε μία σειρά από διώξεις εναντίον των μοναχών, οι οποίοι τις κινήσεις αυτές τις συνέδεσαν με το ανεξάρτητο εθνικό βουδιστικό ναό του Βιετνάμ, που υπηρετούσε τα βουδιστικά και πνευματικά ιδεώδη - σε αντίθεση με τον εθνικό βουδιστικό ναό, ο οποίος υπηρετούσε τα συμφέροντα του κράτους και εκτελούσε τις οδηγίες του. Με αποτέλεσμα να γίνει επίσημη διαμαρτυρία ενάντια στην κυβέρνηση στα Ενωμένα Έθνη από το Διεθνή Οργανισμό για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παρέμβαση στην θρησκευτική ελευθερία.

Ξανά στο πλεούμενο για να επισκεφθούμε το μαυσωλείο του Ming Mang.
Τα μαυσωλεία ήταν μέρη ενταφιασμού, και χτίζονταν πάντα σε κρυφά σημεία, ώστε να μην ξέρει κανείς πού είναι θαμμένος ο βασιλιάς για να μην κλαπούν όλοι οι θαμμένοι μαζί του θησαυροί. Υπήρχαν πάρα πολλά πέτρινα αγάλματα Μανδαρίνων, γιατί πίστευαν ότι η πέτρα κρατάει το πνεύμα και ότι έτσι τα πέτρινα αγάλματα θα προστατεύουν το βασιλιά και μετά θάνατον. Στο σημείο που ενταφιάζονταν οι βασιλείς, άνοιγε μία πόρτα, μία φορά μόνο, όταν θα πέθαινε, και μετά η πόρτα έκλεινε για πάντα.
Διάφορα ζώα συνδέονται με την ιεραρχία. Ο δράκος αφιερώνεται στους βασιλείς, η τίγρη στους μανδαρίνους και ο σκύλος στους ανθρώπους. Όπως επίσης το λιοντάρι συμβολίζει τη δύναμη, ο φοίνικας συμβολίζει την πνευματική ανάταση, η χελώνα τη μακροβιότητα.
Η παγόδα δημιουργήθηκε από τον τελευταίο βασιλιά, τον Μινγκ Μανγκ (το όνομά του σημαίνει «λαμπρό μυαλό και πεπρωμένο»), αυτού που κατατρόπωσε τους Τσαμ. Ο Μινγκ Μανγκ κυβέρνησε επί 20 χρόνια, από το 1820 έως το 1840. Είχε 500 γυναίκες και 142 παιδιά. Αν και δικτάτορας, απεδείχθη υπεύθυνος για τους ανθρώπους του. Ήταν ένας από τους δύο καλύτερους βασιλείς και αναθεώρησε το εκπαιδευτικό σύστημα. Έκανε μάλιστα ένα διαγωνισμό για να βρεί τους πιο έξυπνους μαθητές.
Το μαυσωλείο, ο ναός, όπως επίσης και τα διάφορα παλάτια, αποτελούσαν για το βασιλιά εν ζωή το χώρο όπου χαλάρωνε. Ο Μινγκ Μανγκ όμως δεν μπόρεσε να το απολαύσει, γιατί πέθανε το 1840, στα 50 του χρόνια. Το μαυσωλείο λοιπόν χτίστηκε μετά το θάνατό του, και χρειάστηκαν δύο χρόνια, από το 1841 έως το 1843 για την αποπεράτωσή του.

Υπάρχουν επίσης τα επτά μαυσωλεία για τις επτά δυναστείες, που έκτισε ο τελευταίος βασιλιάς, ο Nguyen Phúc Thien, που βασίλεψε με το όνομα Bảo Dai. Ο προηγούμενος βασιλιάς, ο Nguyễn Phúc Hoảng (βασιλικό όνομα Duy Tân), στα 16 του που πήρε μέρος σε μια εξέγερση του βιετναμέζικου στρατού κατά των Γάλλων, συνελήφθη, έχασε το θρόνο του και εξορίστηκε από τους Γάλλους στο νησί Réunion στον Ινδικό Ωκεανό.
Δύο άλλοι, παλιότεροι βασιλείς σκοτώθηκαν από τους δικούς τους Μανδαρίνους (τότε είχαν υιοθετηθεί η κινεζική αρχή και το σύστημα διοίκησης, και οι Μανδαρίνοι ήταν υπουργοί, οι οποίοι είχαν περάσει από ειδικές εξετάσεις). Ο τελευταίος βασιλιάς λοιπόν, ο Nguyen Phúc Thien (Bảo Dai), πέθανε το 1997 εξόριστος στο Παρίσι. Πριν πεθάνει είχε δώσει μία πολύ σημαντική συνέντευξη στο περιοδικό Zéro.

Μετά πήγαμε στο βωμό του Khải Dinh. Τελείως διαφορετικός, φτιαγμένος από μαύρη πέτρα, μαύρο τσιμέντο απ' έξω και πολύχρωμος μέσα, με γυαλί και πέτρες διαφόρων ειδών και χρωμάτων. Ο Κάι Ντιν ήταν βασιλιάς του Βιετνάμ από το 1916 έως το 1925 και ήταν μια μαριονέτα στα χέρια των Γάλλων.
Αυτός ο πολύχρωμος τάφος πήρε έντεκα χρόνια για να κατασκευαστεί, δύο χρόνια παραπάνω από την ίδια του τη βασιλεία. Βλέπουμε το θρόνο με το βασιλιά πάνω, μία απομίμηση του Κάι Ντιν του οποίου η σωρός είναι ενταφιασμένη 18 μέτρα από κάτω. Εδώ και λατρεύεται. Πέθανε το 1925, 40 ετών. Το τρομερό είναι ότι, για να φτιάξει το μαυσωλείο του, επέβαλε 30% επιπλέον φόρους στους χωρικούς και γι αυτό έγινε πολύ μισητός στην εποχή του. Η ειρωνεία είναι ότι σήμερα, χάρη σε αυτό το μαυσωλείο, οι ίδιοι κερδίζουν χρήματα. Ο βασιλιάς απεικονίζεται με το άγαλμά του σε φυσικό μέγεθος και είναι η πρώτη φορά που φαίνεται το πού είναι θαμμένος.

Το τελευταίο μαυσωλείο είναι το μαυσωλείο του Tu Duc, το οποίο χτίστηκε σε ένα πολύ γαλήνιο μέρος και μεγαλειώδες, ανάμεσα σε πλουμέρια (ινδικό φούλι) και σε πεύκα. Κτίστηκε ανάμεσα στο 1964 και στο 1967.
Οι αυτοκράτορες είχαν πάρα πολλές γυναίκες, πάνω από εκατό και επιπλέον ερωμένες.
Όμως, μερικοί από τους ευνούχους ήταν ψεύτικοι ευνούχοι και έτσι μερικές από αυτές, που μπορεί και να μην είχαν ποτέ κοιμηθεί με το βασιλιά, έκαναν παιδιά, που αναγκαστικά ο βασιλιάς τα αναγνώριζε.
O Του Ντουκ ήταν εγγονός του πρώτου βασιλιά, είχε 140 γυναίκες, αλλά επειδή στα 20 του χρόνια έμεινε στείρος από ανεμοβλογιά, υιοθέτησε. Όμως τα παιδιά του, παρότι έγιναν βασιλείς, δεν κράτησαν πολύ: ο ένας βασίλευσε μόνο τρεις ημέρες, γιατί δολοφονήθηκε από υπουργό και ο άλλος επτά μήνες γιατί δολοφονήθηκε από τους Γάλλους.
Ο Του Ντουκ ήταν πάντα λυπημένος, σκεφτόταν το θάνατο. Είναι ο μόνος που έζησε στο μαυσωλείο και όχι στην απαγορευμένη πόλη, όπως οι άλλοι. Εδώ, έγραφε ποίηση σε ένα πολύ ωραίο περίπτερο στη λίμνη. Πάντα τα περίπτερα αυτά είχαν λίμνες και το feng shui έπαιζε μεγάλο ρόλο στην κατασκευή.
Οι χήρες των αυτοκρατόρων είχαν δύο επιλογές: ή θα έπρεπε να ζήσουν στην απαγορευμένη πόλη, απ’όπου όμως δε θα μπορούσαν πια να μετακινηθούν καθόλου ή μπορούσαν να πάνε στο μοναστήρι.
Στο μαυσωλείο του Του Ντουκ, υπήρχε η δυνατότητα να ντυθεί κανείς με βασιλικά ρούχα και στο ίδιο το βασιλικό δωμάτιο να καθίσει στο θρόνο ή πάνω στο φορείο, όπως συνήθιζαν τα παλαιά χρόνια να μεταφέρουν τις βασίλισσες και έτσι ντύθηκα και περπάτησα βασιλικά. Κάθισα στο θρόνο, κάθισα στο φορείο και μάλιστα ο κόσμος δεν ήξερε καλά περί τίνος πρόκειται, αν ήμουν βασίλισσα, αν γινόταν παράσταση...
Στην είσοδο του ναού ένα νιόπαντρο ζευγάρι, έβγαζε φωτογραφίες και τραβούσε βίντεο. Υπήρχε ένας στυλίστας, ο οποίος τοποθετούσε την κοπέλα σε διάφορες στάσεις - πάνω στα σκαλοπάτια, γερμένη προς τα πίσω, με τη βεντάλια μπροστά, με σταυρωμένα τα χέρια πάνω στα πόδια και νάζι - όπως και τον άνδρα.
Αρχικά φορούσαν παραδοσιακά ρούχα, Μετά τους είδαμε με δυτικά πια νυφικά ρούχα, σε άλλες πόζες. Οι γάμοι στοιχίζουν πάρα πολύ. Μοιάζει να είναι πάρα πολύ ακριβή υπόθεση το να παντρευτεί κανείς. Κατ'αρχήν χρειάζεται κανείς να αγοράσει πολλούς νεροβούβαλους, πάπιες και άλλα ζώα. Καλούν από 350 έως 1.000 άτομα σε γεύμα και μάλιστα επειδή πρέπει και οι καλεσμένοι να πληρώσουν, πολλοί από αυτούς δεν πηγαίνουν και πάνε χαμένα τα φαγητά. Στην αρχή ντύνονται παραδοσιακά και πηγαίνουν στα σπίτια μια της νύφης και μια του γαμπρού για να ειδοποιήσουν και να κάνουν προσφορές στους προγόνους, ώστε να τους προστατεύουν και να τους φροντίζουν. Γι αυτό φορούν τις παραδοσιακές τους στολές, που είναι πολύ ωραίες, κόκκινες, με καπέλα και μακριά μεταξωτά. Μετά απ’αυτό φοράνε τα πιο δυτικότροπα, λευκό νυφικό οι γυναίκες και κοστούμι οι άνδρες, για να το γλεντήσουν με τους φίλους τους.
Ο γάμος στα χωριά γίνεται ακόμα με συνοικέσιο. Στις πρωτεύουσες πλέον είναι από αγάπη. Άλλωστε, το βράδυ βλέπουμε συχνά ζευγαράκια, πολύ ελεύθερα, όπου είναι σκοτεινά, χεράκι - χεράκι, να φιλιούνται. Οι Τσαμ, όπως και άλλες μειονότητες, τουλάχιστον στο νότιο Βιετνάμ, είναι μάλλον μητριαρχικές, δηλαδή ο άνδρας πηγαίνει στο σπίτι της γυναίκας και όχι το αντίθετο, όπως γίνεται στο υπόλοιπο Βιετνάμ.

Μετά επισκεφθήκαμε την Ακρόπολη, το οχυρό της πόλης, μέσα στο οποίο ήταν το παλάτι και πιο μέσα άλλα παλάτια και ακόμα πιο μέσα η μωβ απαγορευμένη πολιτεία. Εδώ οι βασιλείς περνούσαν από εξετάσεις τους μανδαρίνους. Στους πάνω ορόφους ζούσαν οι γυναίκες, πάντα πίσω από κλειστά μικρά παράθυρα. Η απαγορευμένη πολιτεία έχει καταστραφεί. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε αναδόμηση και είδαμε τα έργα των αναστηλώσεων.

Στο τέλος επιστρέψαμε με τα πόδια στο ξενοδοχείο La Residence - αποικιακό ξενοδοχείο με ιστορία. Eίναι πάρα πολύ ωραία να περπατάει κανείς κατά μήκος του Perfume River.
Η Χουέ είναι μία πολύ ευχάριστη πόλη. Κατά μήκος του ποταμού υπάρχουν πολλά μπαράκια ή εστιατόρια, με μικρά πλαστικά καρεκλάκια, όπου ο κόσμος κάθεται και τρώει. Ζευγαράκια, όλο νέοι άνθρωποι. Πολλές γυναίκες πουλάνε μικροπράγματα, όπως λιμπελούλες που ισορροπούν, κουκλάκια, μικροκοσμήματα.
Απόψε φάγαμε στο Ομάρ Καγιάν, ινδικό εστιατόριο και μετά το βράδυ αφού επιστρέψαμε, ετοιμάσαμε τα πράγματά μας, γιατί αύριο έχουμε μεσημεριανή πτήση, 14:30 - 15:00, Χουέ - Ανόι.

Μεγάλη Παρασκευή, 2 Απριλίου

Στο Hanoi μας περίμενε ο καινούριος μας οδηγός, ο Χιπ - τον οποίο εγώ ονόμασα Γκούφυ γιατί κάπως του μοιάζει - που κι αυτός μας καλωσόρισε με μεγάλη επισημότητα.
Το Ανόι, όπως φαίνεται, είναι πόλη με πολλές αντιθέσεις, με πάρα πολλή ατμόσφαιρα. Έχει αποικιακά κτίρια, μοντέρνα κτίρια, παλαιού τύπου παραδοσιακά κτίρια, με πολύ στενές προσόψεις, πενταώροφα - εξαώροφα και μακρόστενα για να μην πληρώνουν φόρους.
Η αγορά έχει τα πάντα, με πάρα πολλά φρούτα: εκτός από την παπάγια και τους ανανάδες που ξέρουμε, έχει το dragon fruit, το jack fruit, το custard apple, leechee και πάρα πολλά άλλα φρούτα. Είναι πολύ φινετσάτοι άνθρωποι. Τα καρότα τα στολίζουν και τα κόβουν σαν λουλούδια. Στο δρόμο, κάτω, κάθονται τρεις γυναίκες και κόβουν ψάρια. Λίγο πιο κάτω πίνουν τσάι, που συνδυάζει λίγο το κινέζικο με το βιετναμέζικο. Μηχανάκια, πωλητές παντού, και πολλή φτώχια.
Επισκεφθήκαμε τη λίμνη Hoan Kiem, που ονομάζεται και "Λίμνη του σπαθιού" και είναι το
ιστορικό και πολιτιστικό κέντρο της πόλης. Το γαλλικό τετράγωνο, με δεντροφυτευμένες αλλέες και πολυτελείς βίλες, που σήμερα είναι όλο κυβερνητικά κτίρια.
Φάγαμε στο Green Tangerine, ένα φοβερό εστιατόριο, ατμοσφαιρικό και πανάκριβο κι έπειτα ήρθαμε στο σταθμό του τραίνου για να πάρουμε το Victoria Express.
Ο σταθμός καθαρός. Το τραίνο θυμίζει σε ορισμένα σημεία τα ινδικά τραίνα. Όμως εμείς χρησιμοποιήσαμε το βαγόνι Victoria Express Carriage, ένα μέρος του τραίνου που εκμεταλλεύεται η αλυσίδα Victoria. Eίναι σαν όνειρο: όλα επενδεδυμένα με ακριβό κόκκινο ξύλο, οι πόρτες σκαλιστές κατά το βιετναμέζικο τρόπο, με σκούρο μαύρο το σύμβολο για την τύχη. Το διαμέρισμα είχε τέσσερις κουκέτες. Εμείς κοιμηθήκαμε σε τρεις, η άλλη ελεύθερη. Είχε μέσα τα πάντα, σε ένα πάνινο σακουλάκι: οδοντόπαστα, οδοντόβουρτσα, μία πετσετούλα, μπουκάλι με νερό. Το λουτρό επενδεδυμένο και αυτό με ξύλο, πάλι με τις πετσετούλες, πραγματικά ένα όνειρο.
Ξυπνήσαμε το πρωί στις πέντε και μισή, ήπιαμε καφέ στην απίστευτη τραπεζαρία του τραίνου, κι αυτή βαμμένη κόκκινη, με κρεμάμενα αμπαζούρ και με υπόκρουση το Let it be και boogies της εποχής του '50.
Βάζω εδώ μερικές βιετναμέζικες λέξεις, με τη μετάφρασή τους.
Χα νόι: Χα είναι ο "ποταμός", νόι είναι "στην όχθη" = παρόχθια.
Τσιν τσάο = hello.
Καμάν = ευχαριστώ.
Καμ = ατμόβραστο ρύζι.
Κομ = ρύζι λαπάς.
Φα = ζυμαρικά.
Φο = ψάρι.
Τσο = σκύλος.
Μέο = γάτα.
Τι τα = κρέας
Ξε μάι = συνεργείο μοτοσυκλέτας.
Τσουά = παγόδα.
Ντεν = ναός.
Feng sui: Feng είναι ο άνεμος, sui είναι το νερό. Feng sui κανονικά θα πει «άνεμος και νερό».