Τέχνη και Θεραπεία -
Το κλειδί μιας ξεχασμένης γνώσης

κείμενο της Λήδας Shantala

Ο Μπάρατα Νάτυαμ είναι μια συμπυκνωμένη εμπειρία σωματική, νοητική και ψυχική, ένας χορός του νου και της ψυχής ο οποίος μαθαίνει το χορευτή να συγκεντρώνεται. Η χορευτική τεχνική διασπά το σώμα σε πολλές ενότητες οι οποίες συνομιλούν ρυθμικά και κινούνται αρμονικά, συνήθως σε τρεις ταχύτητες, απο πολύ αργά μέχρι πολύ γρήγορα. Για τον αρχάριο η μεγάλη δυσκολία δεν είναι μόνον το κινητικό μέρος, αλλά το πώς θα αναπτύξει τη συνειδητότητα όλου του σώματός του παραμένοντας παρών ενώ κινείται σε γρήγορη ταχύτητα, κι ενώ το κάθε μέλος αυτονομείται ρυθμικά. Απαιτείται η δόμηση μιας ολοκληρωμένης εικόνας σώματος και μέσα από αυτήν την πλήρη εικόνα εαυτού ο χορευτής εκφράζει τα σύνθετα αυτά κινούμενα σχήματα.

Πώς δρά ο χορός αυτός;

Οι αρχετυπικές φόρμες και στάσεις του χορού, αφ΄ενός θεραπεύουν διάφορες ψυχονοητικές δυσλειτουργίες επηρεάζοντας θετικά την εικόνα σώματος, αφετέρου δε οδηγουν στη συνειδητοποίηση του ενεργειακού πεδίου και τον εντοπισμό των ενεργειακών κέντρων, διευκολύνοντας την υγεία, την ελαστικότητα  και την ανθεκτικότητά του.  Στους αρχέγονους πολιτισμούς, ο ρυθμός εχρησιμοποιείτο ως θεραπευτικό μέσον, συντονίζοντας τους “σπασμένους” νοσογόνους εσωτερικούς ρυθμούς, θεωρώντας την άνιση ρυθμικα εσωτερική λειτουργία του σώματος ως εστία ασθενειών. 
Ο συντονισμός  μέσω του Μπάρατα Νάτυαμ όλων των μελών του σώματος σε σύνθετους ρυθμούς κρουστών, εξομαλύνει θεραπευτικά τις εσωτερικές ρυθμικές λειτουργίες εναρμονίζοντας έτσι την προσωπικότητα του χορευτή. 
Οι χειρονομίες (μούντρας) επιδρούν σε διάφορα ενεργειακά επίπεδα της προσωπικότητάς μας, καθώς είναι τα κλειδιά που ανοίγουν τις πόρτες της εσωτερικής μεταμόρφωσης. Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο: η συμβολική γλώσσα των χεριών επιτρέπει την επίλυση των φαντασιώσεων και την αποκατάσταση του συμβολισμού που είναι η βάση του λόγου. Καθώς ο καλλιτέχνης “μιλάει” με τα χέρια, τα δάχτυλα υπερβαίνουν τον καθημερινό τους ρόλο ως εργαλεία λήψης και χειρισμού και μετατρέπονται σε εκφραστικά όργανα ενέργειας που αναπλάθουν την γύρω από το σώμα σφαίρα ενέργειας. Οι χειρονομίες συγκροτούν σύμβολα μέσω των οποίων ο χορευτής προσεγγίζει προ-λεκτικές μνήμες, συναντώντας βαθειά στο ασυνείδητό του στρώματα έμπνευσης και ανανέωσης. 
Υπάρχει για μένα ένα μεγάλο μυστήριο στα χέρια. Κινείς τα δάχτυλα και αυτό σίγουρα έχει κάποιες αλληλεπιδράσεις με τις νευρικές απολήξεις σε σχέση με τους μεσημβρινούς και με τα εγκεφαλικά κυκλώματα, αλλά πιστεύω ότι με αυτές τις κινήσεις ερχόμαστε σε επαφή με ενεργειακά πεδία. ‘Οταν ένας αρχάριος κινεί τα χέρια του για να μάθει να λέει μ' αυτά "σπίτι" ή "τραπέζι", εκφράζει την έννοια, αλλά δεν μπορεί να μιλήσει με ποιητικό λόγο. Για να πετύχεις να αποδώσεις με μια συνέχεια ποίηση χρησιμοποιώντας τα χέρια σου, πρέπει να έχεις έρθει σε επαφή με κάποιο πεδίο, δηλαδή να το έχεις συλλάβει, και μέσα από αυτό το πεδίο να έχεις βρει την ολότητα του σώματός σου και κυρίως τη σύνθεση νου και έκφρασης.
"Επίσης, η γλώσσα των χεριών είναι μη λεκτρική επικοινωνία. Δηλαδή, έρχεσαι σε επαφή με όλο το νοητικό περιεχόμενο, μαθαίνεις να συγκεντρώνεσαι μόνο σε αυτό που θες, απομονώνοντας άλλες σκέψεις που θα σου έρθουν - γιατί, αν σου έρχονται άλλες σκέψεις, δεν θα μπορέσεις να κινηθείς σωστά -, αυτό που θέλεις να μεταβιβάσεις δεν θα περάσει μέσω της γλώσσας, περνάει μέσω των χεριών. Κι αυτό σε βυθίζει μέσα σε πολύ αρχέγονες ιστορίες, προσωπικές αλλά και συλλογικές. Το επόμενο βήμα δεν είναι απλώς ότι δουλεύεις αρχετυπικά με το σώμα. Περνάς σε μη λεκτική επικοινωνία και "φεύγεις" από το κεντρικό νευρικό σύστημα, περνάς στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, αλλά δομημένα.

Εκτός από αυτό, δουλεύουμε πάρα πολύ με την έκφραση. Και εδώ γίνεται μια μεγάλη δουλειά στον κόσμο των συγκινήσεων. Οχι όπως σε ορισμένα συστήματα ψυχοθεραπείας, που θυμάσαι πράγματα από τα παιδικά σου χρόνια και κλαις, δεν γίνεται δηλαδή στην προσωπική σου ιστορία, αλλά για να μπορέσεις να βρεις έναν ουδέτερο εσωτερικό χώρο, από τον οποίο λέγοντας μια ιστορία δείχνεις τον ήρωα που χαίρεται, που λυπάται, που ζηλεύει, που θρηνεί. Αλλά και πάλι, στο θρήνο πρέπει να είσαι σε θέση να κινηθείς σε πολλά επίπεδα, γιατί αλλιώς θα θρηνήσει ένας λαϊκός άνθρωπος κι αλλιώς ο πρίγκιπας, αλλιώς η χωριατοπούλα κι αλλιώς μια κοπέλα της πόλης".

Όσον αφορά το φυσικό επίπεδο, η εξάσκηση μέσω αυτής της τέχνης δυναμώνει τα ανακλαστικά, αυξάνει το συντονισμό και την αντοχή, τονώνει την καρδιά και το αναπνευστικό σύστημα. 
Το χτύπημα των ποδιών στο έδαφος διεγείρει θετικά τον οργανισμό και τον εγκέφαλο, βάσει τόσο της αρχής των μεσημβρινών όσο και των αντιστοιχιών που έχουν τα όργανά μας με σημεία στα πέλματα. Το χτύπημα των ποδιών στο έδαφος ξέρουμε ότι από μόνο του διεγείρει θετικά τον οργανισμό και τον εγκέφαλο, βάσει και της αρχής των μεσημβρινών και των αντιστοιχιών που έχουν τα όργανά μας με σημεία στα πέλματα. Και δουλεύουμε πολύ με τα πέλματα. Η επαφή των γυμνών πελμάτων με το έδαφος και τα ρυθμικά τους χτυπήματα τονώνουν όλα τα όργανα του σώματος και ο χορευτής νοιώθει βαθιά αναζωογόνηση, ενέργεια και διευρυμένη την αίσθηση της παρουσίας του στο χώρο. 

Είναι λοιπόν απαιτητική υπόθεση αυτός ο χορός. Κι αν ζητάει τέτοιο δόσιμο, τι προσφέρει; Πόσο μπορεί να σε αλλάξει;
Δεν υπάρχει σίγουρη απάντηση. Εξαρτάται από το τι στόχο βάζει ο καθένας - αν θα τον διδαχτεί για να φτάσει σε επίπεδο να δίνει παραστάσεις, αν έρχεται απλά για ευχαρίστηση και απο το πόσο προσπάθεια, συνέπεια και αφοσίωση επιδεικνύει κανείς.  Γενικά πάντως, με όλα αυτά τα στοιχεία του, ο Μπάρατα Νάτιαμ σε γεμίζει ζωντάνια, ακόμα κι αν κάποιος έρθει στο μάθημα γυρίζοντας κουρασμένος από τη δουλειά - όπως γίνεται με τους περισσότερους μαθητές μου. Απομακρύνει το λήθαργο και την κούραση. Ξεχνά κανείς την καθημερινότητα, το βάρος, ξαναβρίσκει το παιδί μέσα του, διεγείρει τη φαντασία, δίνει αυτοπεποίθηση, προσφέρει απλότητα, "γειώνει".  Και αυτό το βλέπω σε άτομα που έχουν κάτι το συγκεχυμένο στο βλέμμα τους, ή δεν έχουν πολύ ξεκάθαρο στόχο, με το χορό γίνονται πιό θετικά, πιό συγκροτημένα. Βελτιώνει άμεσα τα αντανακλαστικά, δίνει αυτοπεποίθηση και αναπτύσσει τις διαδικασίες απαραίτητες για τη γρήγορη λήψη αποφάσεων. 
Προσφέρει πολλές ευκαιρίες για βελτίωση, συνειδητοποίηση και αλλαγή, με την προυπόθεση ότι και ο σπουδαστής χορευτής ή η χορεύτρια επιθυμεί να αλλάξει. Άν δεν υπάρχει η προσωπική επιθυμία για αλλαγή και βελτίωση, καμία τέχνη ή τεχνική δεν μπορούν να δράσουν πάνω στον άνθρωπο. Η προσωπική ανάπτυξη είναι πρώτιστα υπόθεση εσωτερικής συνειδητοποίησης.

Μόνο του ένα πράγμα δεν μπορεί να φέρει την εσωτερική "άνοιξη". Η γνώμη μου είναι ότι ακόμα και ο χορός - που για μένα είναι σαν τροφή - δεν είναι παρά ένα σκαλί, όχι ο στόχος. Είναι το μέσον για να μάθεις, να πάρεις μια απόσταση από κάτι τι μέσα σου. Αυτό δεν γίνεται αν σε όλη σου τη ζωή δεν θέλεις να κουνήσεις τίποτε άλλο και ό,τι καταλαβαίνεις από το χορό δεν θέλεις να το βάλεις σε εφαρμογή κάπου αλλού.

Πολλοί με ρωτούν αν κάνοντας ινδικό χορό μπορείς να λύσεις τα ψυχολογικά σου προβλήματα. 
Η απάντηση είναι ναι, αλλά όχι με την έννοια "αυτή τη βδομάδα έχω άγχος και θα πάω να κάνω λίγο χορό να μου περάσει". Καθώς γνωρίζουμε το σώμα μας μέσα απο το χορό, δομούμε νέους ψυχολογικούς μηχανισμούς οι οποίοι θα μας προσφέρουν νέες δυνατότητες δράσεως. Καθώς επίσης μαθαίνουμε την τέχνη της έκφρασης των συναισθημάτων, abhinaya, εμβαθύνουμε στην παρατήρηση του προσωπικού τρόπου έκφρασης και συναντούμε τις συγκινήσεις μας μέσα από ένα νέο πρίσμα που μας δίνει την δυνατότητα να πάρουμε μία απόσταση από αυτό που ως τώρα θεωρούμε δεδομένο τρόπο αντίδρασης. Αυτη η διαδικασία επιτρέπει την εσωτερική καλλιέργεια και την ψυχκή ανάταση. Αυτός ήταν ο λόγος που τον ξεκίνησα κι εγώ - για να λύσω θέματά μου. Και δεν με πρόδωσε ποτέ...

Λήδα Shantala